TWI039 - Versuch "Nichts zu tun"

Brugproject

Westelijk van de wandelroute, de "Hünenweg", ligt het onderzoeksgebied van het Brugproject: In 2004 onderzochten vertegenwoordigers van het district, met steun van het staatsinstituut voor veenweideonderzoek in Bremen, verschillende universiteiten en het turfwinningsbedrijf Klasmann Deilmann GmbH, de optimale strategie voor herbevloeiing.

Het behoud van veengebieden en het herbevloeien van gebieden die al zijn ontwaterd - de wet op de bescherming van veengebieden uit 1981 bevatte de richtlijnen voor de toekomst van de veengebieden van de deelstaat Nedersaksen. Daarvoor was het gebruik voor land- en bosbouw het beoogde doel en dit was vastgelegd in de vergunningen voor turfwinning.
 
Maar hoe renaturaliseer je veengebieden? Begin jaren 2000 was dit precies de vraag waarmee het veenwinningsbedrijf Klasmann Deilmann werd geconfronteerd, dat de opdracht kreeg om de gebieden in het Provinzialmoor opnieuw te vernatten. Er was weinig technische basis en nauwelijks ervaring over hoe om te gaan met de toekomstige gebieden die bestemd waren voor natuurbehoud.
 
Een onderzoeksproject moest hiervoor geschikte methoden vinden. De natuurbeschermingsinstantie van het district Emsland was al begonnen met het onderzoek naar renatureringsmaatregelen met het "Leegmoorproject", ten zuiden van de Esterweger Dose, toen de wet op de bescherming van veengebieden van kracht werd. Daartoe werden in 1983/1984 op zwartveengebieden vernattingsmaatregelen uitgevoerd met behulp van ophogingen. De ontwikkeling van het gebied werd tot 1996 wetenschappelijk gevolgd.
 
Met behulp van EU-subsidies en met het doel wetenschap en bedrijfsleven met elkaar te verbinden, zocht het industriële veenwinningsbedrijf voor het brugproject specialistische ondersteuning van universiteiten in Duitsland en het buitenland.

Gerd Wehkamp, een medewerker van Klassmann Deilmann GmbH, legt het project uit: "Met behulp van grote ophogingen was het de bedoeling een bijna natuurlijke configuratie van het gebied te creëren voor spontane herkolonisatie. Natte venen, d.w.z. diepere holtes, waren bedoeld om een zo natuurlijk mogelijk oppervlaktereliëf na te bootsen. Dit is niet in alle veenontginningsgebieden mogelijk, omdat de natuurlijke landvormen door het turfproces worden geëgaliseerd. In het testveld in het provinciale veen waren de omstandigheden echter ideaal. Het gebied is gemodelleerd naar het reliëf ten tijde van de veenvorming na de ijstijd. Nadat de turfwinning was voltooid, werd het oppervlak van het perceel alleen nog bewerkt, in depressies, waarvan sommige ter grootte van een hectare, waardoor het natuurlijke reliëf van het oppervlak behouden bleef. Tegelijkertijd ontstonden er verschillende restveenlagen.
 
Dit was precies de juiste samenstelling voor het proefperceel. Het veenontginningsbedrijf was voorstander van een lange ontwikkelingsperiode waarin ingrepen zoals het verwijderen van berkenbomen of het afdammen van water tot een minimum beperkt moesten blijven. Het doel was om het waterpeil in het gebied door middel van afdammende maatregelen zo hoog te zetten dat de berken vanzelf zouden afsterven door de nattigheid. Het uitgebreide onderhoud was een neveneffect dat de ontmantelings- en onderhoudskosten verlaagde en was ook ontworpen om op de lange termijn duurzaam te zijn.
 
Omdat ontwatering door het afdammen van kleine gebieden jarenlang onderhoud van de waterniveaus vereist en dus enorm veel zorg. Het was de bedoeling om gebruik te maken van de natuurlijke waterstroom met de laaggelegen holtes, van waaruit de hoger gelegen gebieden weer gekoloniseerd zouden worden door de veenmossen.
 
De natuur herovert het veen met deze natuurlijke successiesequenties. Een bijzondere uitdaging vormde een diepe geul die door de minerale bodemlaag onder het veen sneed. Deze liep dwars door het midden van het proefperceel. Het was een bijzonder lastige taak om de geul af te dammen, zodat hij zou fungeren als een eerste locatie voor veenmosontwikkeling en het waterreservoir en niet als een waterafvoer. En inderdaad, aan het einde van het experiment liet juist deze geul een mooie veenmosgroei zien. In het algemeen leverde het experiment veel positieve resultaten op voor veenregeneratie en uiteindelijk misschien het besef dat de natuur aan haar lot moet worden overgelaten. De voorwaarde hiervoor is om de natuurlijke omstandigheden van veenlandontwikkeling zo dicht mogelijk te benaderen op basis van hun natuurlijke vorming.
 
Ondanks alle inspanningen was een ander besef dat de natuurlijke regeneratie van veengebieden enkele tientallen jaren zal duren, een tijd die mogelijk niet beschikbaar is met het oog op de klimaatverandering. Het substraatbedrijf Klasmann-Deilmann heeft daarom samen met wetenschappelijke partners zijn onderzoek naar snel herstel van veengebieden voortgezet. Sinds 2015 introduceert het bedrijf met veel succes typische hoogveenvegetaties, voornamelijk bulrush veenmossen, in proefgebieden en biedt dit concept nu ook aan andere geïnteresseerde partijen aan. Informatie over paludicultuurproeven in het Provinzialmoor is te vinden op de website van natuurpark Bourtanger Moor en op de website van Klasmann Deilmann GmbH.