TWI001 - Smokkelgebied

Smokkelaars in het veen

Je ziet ze niet, je hoort ze niet, en niemand houdt hier reizigers tegen die willen oversteken: Zo is het vandaag de dag bij de grens tussen Nederland en Duitsland die hier vlak naast het fietspad loopt. En zo is het jarenlang geweest, nadat in 1764 deze grens is vastgesteld in een internationaal traktaat. Pas in 1880 werd het ingewikkelder voor de mensen die in het grensgebied woonden. Toen begonnen namelijk de tolheffingen. Eerst door het Duitse Rijk en daarna volgden de Nederlandse buren. Dat was ook het begin van de smokkelarij. De toch al arme grensbewoners werden door de handelsbeperkingen afgesneden van hun economische achterland.
Omstreeks 1900 bloeide de veesmokkel: Veel koeien die op de veemarkt in Neuenhausen werden verkocht, kwamen uit Nederland, waar de prijzen een stuk lager waren. Ook tabak werd over de grens gesmokkeld – en niet alleen voor eigen gebruik. Gesmokkelde Nederlandse tabak werd massaal verwerkt aan Duitse kant in Veldhausen, in tabaksfabriek Scholten.
Het zijn voorbeelden die laten zien dat smokkelaars die de weg kenden in het onherbergzame veen rustig hun gang konden gaan. Douaniers konden bijvoorbeeld vaak niet eens vaststellen op welk gebied ze een smokkelaar snapten: Was die de grens nu al overgestoken? In 1903 kwamen er elf „tussen-grenspalen“ die daarbij moesten helpen. Tussen Rühlertwist en Hebelermeer kwamen ze te staan, op baksteensokkels. De nieuwe palen waren van verre zichtbaar in het boomloze veen.
Toch was het onmogelijk de gehele grens goed te bewaken. Na de Eerste en de Tweede Wereldoorlog kreeg de smokkelarij trekjes van een massabeweging: voor veel gezinnen was het de enige mogelijkheid om aan koffie, tabak en andere spullen te komen die in Nederland een stuk goedkoper waren. In de „slechte jaren“ was bijna elk gesmokkelde product de moeite waard: fatsoenlijke boter, oude jenever, filterkoffie en zelfs complete varkens reisden stiekem via het veen naar de Duitse buren.