HAR002 - Waterconnectie

Waterwegen - sluis aan het Haren-Rütenbrock-Kanal

De sluis aan het Haren-Rütenbrock-Kanal wordt ook wel grenssluis genoemd omdat hij aan de Duits-Nederlandse grens ligt en het kanaal de enige verbinding is tussen de Eems en de Nederlandse kanalen. Dit is een van de vier sluizen van het slechts 13,5 km lange Haren-Rütenbrock-Kanal. Tussen 1871 en 1904 werd er een 111 km lang kanalenstelsel aangelegd. Behalve sluizen werden er ook draaibruggen, tolhuisjes en dienstwoningen voor sluiswachters en tolwachters gebouwd. Allemaal maatregelen om de veenkoloniën beter te faciliteren en de veenontginning verder te brengen. Men wilde naar Nederlands voorbeeld de veengrond ontwateren en de transportproblemen oplossen. Het gebruik van het kanalenstelsel, dat werd voorbereid en beheerd door de Pruisische organisatie voor kanaalbouw, was niet gratis.
Van zuid naar noord moesten de schepen in het kanaalsysteem aan linkerzijde van de Eems een hoogteverschil van  elf meter overbruggen. Er werden twintig identieke schutsluizen met puntdeuren aangelegd om de waterstand te controleren en te reguleren. Met keersluizen kon men de waterstroom bij de landsgrens richting Nederland volledig afsluiten.
De bouw van de sluizen gebeurde met de hand. Een enorme klus omdat eerst het veen tot aan de zandlaag moest worden uitgegraven. In het zand werden paalroosterwerken geheid waarop met stenen de sluisfundering werd gebouwd. De liederen die de arbeiders zongen tijdens de aanleg, spraken boekdelen over het zware werk.
Het doel van het kanalenstelsel, het realiseren van meer scheepsverkeer aan de Duitse kant van de grens, werd nooit behaald. Dat was enerzijds te wijten aan de hoge tarieven (bijna drie keer zo hoog als in Nederland) en anderzijds aan het ontbreken van een aansluiting op het Dortmund-Ems-Kanal bij Meppen. Toen het Dortmund-Ems-Kanal er eenmaal lag, werd de turf uit de markt gedrukt door steenkool uit het Ruhrgebied. Al snel waren de kanalen stelsel ter linkerzijde van het systeem meer afwateringskanaal dan transportroute. Bij het Duitse Haren splitst het Haren-Rütenbrock-Kanal zich af van het Dortmund-Ems-Kanal en loopt van daaruit in noordwestelijke richting naar de Nederlandse grens. In Nederland splitst het water weer in het Ter Apelkanaal en de Veenvaart.  Het sluit daarmee rechtstreeks aan op het Nederlandse kanalenstelsel dat doorloopt in de waterwegen van Drenthe en Groningen en op die manier het gehele netwerk van waterwegen in Nederland ontsluit. De schipper kan via intercom contact opnemen met de sluiswachter in Haren. Net als vroeger is het netwerk van waterwegen aan Nederlandse kant veel uitgebreider dan aan Duitse kant. Ook de pleziervaart speelt in Nederland een grotere rol. Daarom is het Haren-Rütenbrock-Kanal, hoe kort ook, vandaag de dag zo belangrijk. Het is de enige verbinding tussen de Eems en de Nederlandse kanalen ten noorden van de Rijn!