TWI030 - Duftstrauch

Wat is Gagel?

Gagelstruiken zijn typische heidestruiken die sterk geuren en typische bewoners zijn van de randen van heidevelden en natte heidevelden. Tegenwoordig zijn ze nauwelijks nog te vinden in natuurgebieden, maar ze worden gekweekt uit stekken en opnieuw geplant in het Bargerveen.
 
Hoe is dit zo gekomen? Bij dijkwerkzaamheden om de grensdijk te verbreden en veilig te stellen was nieuwe aanplant van inheemse moerasplanten nodig, zoals rotbomen, zwijnen, eiken en gagelstruiken.
 
Tegelijkertijd werd een klein pad naar grenssteen 160 III aangelegd. Deze lag tot dan toe ingebed in het dichte struweel van het Gagel-berkenbos en werd daarbij blootgelegd. Voor de bouwwerkzaamheden werden al stekken genomen die na de werkzaamheden opnieuw beplant konden worden met autochtoon materiaal, d.w.z. materiaal dat echt van de plek is. De bijna natuurlijke rand die typisch is voor het veen volgt nu de grens. In het voedselarme veen haalt hij stikstof uit de lucht om zijn eiwitten op te bouwen via filamenteuze bacteriën op zijn wortels. De gagelstruik is ook een belangrijke waardplant voor verschillende zeldzame insectensoorten, zoals vlinders en nachtvlinders van de heide.

De gagelstruik was al beroemd in voorchristelijke tijden - er zijn bewijzen uit Denemarken dat een mede gemaakt van honing al in 1500 voor Christus op smaak werd gebracht met gagel. Nog belangrijker was het gebruik van de bladeren als hopvervanger voor het aromatiseren van bier in de Middeleeuwen, het zogenaamde Grutbier. De naam van de brouwers werd overeenkomstig afgeleid en zo waren er veel families met de naam Gruter of Grueter.
 
Heden ten dage zijn ze weer in de mode - de Grutbieren - volgens de oude recepten. De "Alte Posthalterei" in Lingen biedt op verzoek Gagelbier aan en ook bij onze Nederlandse buren zijn ze weer populair. Maar wees voorzichtig! Voor sommige mensen kan het drinken van te veel Grutbier het hoofd doen tollen, met als gevolg dat Grutbier duizeligheid en hoofdpijn zou veroorzaken. Recente studies hebben hier weinig bewijs voor gevonden. Het is waarschijnlijk eerder te wijten aan de hoeveelheid alcohol dan aan de ingrediënten, die volgens de meest recente toxicologie niet giftig worden geacht.

De geneeskrachtige werking van de plant als "tandreinigingsmiddel" is daarentegen wel bewezen en was heel gebruikelijk in Noord-Duitsland. De sterk geurende twijgen werden ook gebruikt om vervelende insecten zoals vlooien te verdrijven (het zogenaamde vlooienkruid). In Bremen staat Gagel bekend als de bakkersstruik om krekels (krekels) uit warme bakkerijen te verdrijven.
 
En in Europa komt Gagel bijna alleen nog voor in beschermde vochtige gebieden, bijvoorbeeld in Atlantische klimaten. Hij staat op de lijst van bedreigde plantensoorten.